Эҳ, Пушкин, Пушкин!

© Sputnik / Максим Блинов / Медиабанкка ўтишАлександр Пушкин портрети
Александр Пушкин портрети - Sputnik Ўзбекистон
Oбуна бўлиш
Кимдир, масала моҳиятидан бехабар инсон, сизга туҳмат қилса, ўзингизни зўр бериб оқлашга уринишингиз шарт ҳам эмас. Бу айбдорлик ҳиссидан келиб чиқади. Биз эса ҳеч кимнинг олдида айбдор эмасмиз!

Ўйлаган эдимки, ўз маданиятини ўзгаларга тиқиштириш ва уни билмаганларни маданиятсизликда айблаш, ўзи каби ўйламаган, фикрламаган, яшамаганларни рақибга чиқариш, тан олмаслик, паст назар билан қараш, халқларни ўзи ва бегоналарга, маданиятли ва варварларга ажратиш ортда, жаҳолат даврларида қолиб кетган.

Алексей Навальный - Sputnik Ўзбекистон
Ўзбекистонликлар Навальнийга муносиб жавоб қайтаришди
Йўқ, қолмаган экан, чамаси.

Ўзга халқларга Пушкинни билмаслик билан маломат қилиш айнан шу жаҳолатнинг бир кўриниши (бу маломат туҳмат бўлса, айниқса).

Адабиёт кўнгил иши, ҳатто Пушкиндайин, мактабларда ўқиш дастурига киритилган шоирни ўқиш ҳам кўнгил иши ва уни билмаслик рус бўлмаган миллатлар учун маданиятсизлик ҳисобланмайди.

Келиб-келиб энди Пушкин халқлар ўртасидаги тушунмовчиликка сабаб бўлмасайди.

Навальнийнинг гапи эса бировнинг ибодатхонасига ўз низоми билан киришга уриниш, холос.

Ҳар бир миллатларнинг ўз даҳолари, адиблари, шоирлари бўлади. Албатта, имкон қадар умумбашарий классикларни, ўзга халқлар адабиётини ўқиш ва ўрганиш лозим, бундан ҳеч ким ҳеч қачон ютқазмайди.

Тошкентда Пушкин туғилган куни ва рус тили кунини нишонлаш - Sputnik Ўзбекистон
Тошкентда Пушкин туғилган куни нишонланди
Навальний озгина бўлса-да фикрлаганда, бунақа номақбул гапларни айтишдан бурун ўзига савол берарди: Ўзбекистонда Пушкинни билмасликлари ҳақида маълумотим борми? Дунё мен ўйлаганчалик тор ва биқиқми? Мен уларнинг қанча шоирини биламанки, улар бизнинг шоирни билишлари зарур? Мен кимманки, ўзбекларни Пушкинни билмасликда айблаб, маломат қиламан?

Адабиёт мажбурлаб тиқиштириладиган унсур эмас. Албатта, жаҳон тан олган ҳар қандай шоир ва адибни ўқиш ва ўрганиш керак. Бу ўзини маданиятли ҳисоблаган ҳар бир инсоннинг бурчи ва уларни билмаслик билан мақтаниш жаҳолат. Лекин кимдир, масала моҳиятидан бехабар инсон, сизга туҳмат қилса, ўзингизни зўр бериб оқлашга уринишингиз шарт ҳам эмас. Бу айбдорлик ҳиссидан келиб чиқади. Бизнинг эса ҳеч кимнинг олдида айбимиз йўқ. Айниқса Навальний ва Собчак олдида. Уларга ҳисоб беришниям истамаймиз.

Бизда "ит ҳуради, карвон ўтади", деган мақол бор (йўқ, бу кимнидир ерга уриш учун айтилган гап эмас, халқ мақоли шунақа). Шунга қарамай, ўзбек халқи Пушкинни мутолаа қилишни давом этаверади. Асло, кимгадир ёқиш ёки хушомад учун эмас. Бетакрор иқтидор эгаси бўлгани сабабли. Чунки иқтидорли кишилар фақат бир миллатгагина тегишли эмас. Буюклар яхлит инсониятга тегишли.

Ўзбек халқининг ҳам ўз буюк инсонлари, фарзандлари бор. Минглаб йиллик маданий тарихига эга. Биз уларни билмасликда ҳеч кимни айблаётганимиз йўқ.

Бунақа нотўғри қарашларда Пушкиннинг айби йўқ. У ҳар қандай ҳолатда ҳам буюклигича қолаверади. Бироқ, унинг номидан халқлар орасига совуқчилик солишда фойдаланишга уриниши ажаблантиради, холос.

Пушкиннинг эваралари - Александр Александрович ва Мария Александровна - Sputnik Ўзбекистон
Пушкиннинг эвараси Бельгияга қандай қилиб бориб қолганини айтиб берди
Интернет сарҳадларида ушбу масала юзасидан бўлаётган мунозараларни кузатиб, Пушкинга қизиқишимиз ўйлаганимдан ҳам юқорилигига ишондим. Яна бир ҳақиқатни тушундимки, интернет орқали тўрт-беш маълумотни олиб, ҳар биримиз ўзимизни доно санай бошлабмиз. Гўёки, бу оламда барча нарсани биламиз, буюк стратегмиз, глобал миқёсида ўйлаймиз. Аслида бу калтабинлик, холос.

Навальнийнинг ўша гапи ва у атрофидаги баҳс-мунозаралар ҳам шу ҳақиқатни ифодалайди.

Интернет барибир интернет-да. Унда эҳтирос ва юзакилик кўпроқ. Ушбу масала юзасидан баҳс-мунозарага киришган биров Солженицыннинг фамилиясини нотўғри ёзибди. Унга бу ҳақда дакки берган бошқаси эса мақтаниб, "мен эса ҳаммасини биламан", деб Шайбонийхонни шоирга чиқариб қўйибди. Яна, "Солженицынни ўзбек тилида ўқибдими?" деганга ўхшаш маломат ҳам бор. Ўқиган бўлса бордир… Бир пайтлар бу адибнинг асарлари ўзбек тилида чоп этилган.

Хуллас, ҳаммамиз ҳам яхшимиз. Юзакиликка берилганмиз, моҳият ва ҳақиқат унчалар ҳам қизиқтиравермайди. Билиб олган тўрт-беш маълумотимизни пеш қилиб, бутун оламдан, дунёнинг бор илмидан хабарим бор, деб жар солишни хуш кўрамиз.

Дейлик, "Пушкинни билмайсан", деб маломат қилаётганнинг ўзи шоирни яхши билмайди (билганда, шоир билан қизиққанда, унинг асарлари Ўзбекистонда мактабнинг дастурига киритилганини, унинг асарлари қарийб юз йилдан буён ўзбек тилига таржима қилиб келинаётганига, чоп этилаётганига қайдадир кўзи тушган бўларди).

Адашмасам, 1937 йилда ўзбекнинг буюк шоири, Пушкиннинг ажойиб ва бетакрор таржимони Усмон Носир ушбу шоирга бағишланган қандайдир тадбирда иштирок этиб, Москвадан қайтаётиб, поездда айтган гаплари учун қамоққа олинган ва репрессия қилинган эди. Айтмоқчиманки, бизнинг буюк шоирларимиз тақдирида ҳам Пушкиннинг изи бор.

Посол России в Узбекистане Владимир Тюрденев - Sputnik Ўзбекистон
Владимир Тюрденев: Ўзбекистоннинг энг катта бойлиги - аҳил ва меҳмондўст халқи
Бир сўз билан айтганда, адабиёт халқларни бирлаштириши лозим, ажратиши эмас. Буюк адиблар, шоирлар билан бир-биримизни қўрқитишга уринмайлик. Уларни шунчаки ўқиш, уқиш керак. Кимдир ўқимаётган бўлса, бу унинг ҳаққи-ҳуқуқи. Уни барибир мажбурлаб ҳам ўқитиб бўлмайди.

Ушу кичик ҳолат, Алексей Навальныйнинг қанчалар калта ўйлашини кўрсатди, холос. Бошқа ҳеч нимани эмас. Сиёсатчи учун ўзининг деворидан узоқни кўра билмаслик анчайин уятли ҳолат.

Янгиликлар лентаси
0